Sneeuw is meestal slecht nieuws voor organisatoren van een activiteit. Mensen kiezen er dan voor om gezellig thuis te blijven. Dinsdag 22 januari was het anders. In de inkomhal van het pastoraal centrum in Mechelen drumden de mensen samen voor een bijzondere gebeurtenis. Zestien vrouwen en mannen kregen er de zending om, na een theoretische vorming en een stageperiode, voor te gaan in uitvaarten in onze parochies. Onder hen twee mannen uit ons dekenaat. Marcel Goolaerts en Jo Debruyne ontvingen hun getuigschrift en de bijbel in gewone taal uit handen van Mgr. Koen Vanhoutte en Ann Mollemans in een sfeervolle en gedragen viering. Het hoofdthema van de viering was: op weg gaan, tochtgenoten zijn, met mensen in rouw en verdriet, en te getuigen van ons geloof in de verrijzenis, wat uiteraard ook de hoofdtaak is van elke voorganger in uitvaarten. Het verhaal van de Emmaüsgangers was dan ook goed gekozen.
Vanuit de groep cursisten werd Jo Debruyne aangesproken om een dankwoordje uit te spreken. Uiteraard werd iedereen, die het voor hen mogelijk maakte dat ze de opleiding konden volgen, bedankt. Jo vroeg zich af of het toeval was dat de zendingsviering plaatsvond tussen de tweede en derde zondag van het liturgische jaar, tussen de evangelielezing rond de bruiloft van Kana en deze van het eerste optreden van Jezus in de Synagoge van het eigen Nazareth. De viering (gevolgd door een receptie) en de plaats van de uitvoering van hun zending. Hun eigen parochie en omgeving.
Jo vulde de zes vaten met de beste wijn, zes soorten.
Een vat met de Liefde voor God, voor onszelf en voor elkaar,
een vat met inzet voor wat goed en eerlijk is,
een vat met nederigheid en zachtmoedigheid,
een vat met begrip voor mensen van een ander ras, een andere cultuur, enz …
een vat met geduld en vergeving (vergeven zoals we bidden in het onze vader),
en tenslotte een vat vol vrede en gerechtigheid.
Ik bedacht me, als we regelmatig van die vaatjes met de lekkerste wijn tappen, dan kan het niet anders dan dat onze omgeving, onze parochies en overal waar we aanwezig zijn, betere plaatsen worden om te leven.
Om die mooie viering en al die mooie woorden, maar vooral die zestien mooie mensen verder te bevestigen, mochten we samen tijdens een eenvoudige receptie het glas dankbaar heffen.
Ik mocht beide heren nog even aan de mouw trekken over hun opleiding en hun eerste ervaringen in de uitvaarten, zodat ook u, beste lezer, een beeld krijgt van wat dit alles inhoudt.
Vragenuurtje
Hoe zijn jullie ertoe gekomen om te kiezen voor dit engagement?
“Wegens het vertrek van pater Jan kreeg pastoor Patrick de verantwoordelijkheid over vijftien parochies”, zegt Marcel. “Om zijn taak enigszins te verlichten zocht hij leken die af en toe wilden voorgaan bij begrafenissen. Nadat hij mij persoonlijk had aangesproken heb ik toegezegd om hiervoor de voorziene opleiding op het bisdom te volgen.”
Jo vertelt dat hij al lector was bij vieringen sinds 1982. Toen Paul Gauchez pastoor en later deken werd, zijn de lectoren van groot-Kampenhout eens allemaal uitgenodigd om zich te bezinnen over de toekomst met veel minder priesters en de nood aan de vorming van lekenvoorgangers. Zowat 25 jaar geleden zijn ze daarmee begonnen en Jo ging af en toe voor in de kapel van Berg-Heide. Bij het sluiten van de kapel gingen echtgenote Lutgarde en Jo meestal naar de zaterdagavondmis te Nederokkerzeel. Pater Jan vroeg hem toen om daar mee te draaien in de groep voorgangers. In 2015 vroeg hij om ook mee voor te gaan bij uitvaarten. Daarvoor was wel vorming nodig, vonden ze.
Jullie volgden een opleiding. Wat hield dat in? Wat is het belangrijkste wat je daar geleerd hebt?
Marcel legt uit: “Eerst werd ik uitgenodigd voor een gesprek op het bisdom om te zien of ik aan de voorwaarden voldeed. Dan volgde een theoretische opleiding gedurende vijftien avonden. De opleiding bevatte drie modules, namelijk de modules bijbel, rouwen en liturgie. De drie modules waren allemaal interessant. Persoonlijk heb ik het meest gehad aan de module rouwen. Ik leerde dat iedereen rouwt op zijn eigen manier en dat je rouwenden niet moet zeggen wat ze moeten doen, maar dat je hen een luisterend oor moet aanbieden en vooral naar hen moet luisteren.”
“Inderdaad”, zegt Jo, “Het belangrijkste was samengevat: ‘presentie en luisteren’, met andere woorden: ‘er zijn’ voor de mensen.”
Na het theoretische gedeelte kwam er een stage gedurende één jaar.
Jullie hebben ondertussen al mogen ondervinden wat het is om voor te gaan in uitvaarten. Wat doet dat met een mens? “
“Ik ondervind toch veel dankbaarheid van de families waar ik langsga om de uitvaart zelf voor te bereiden en waar ik samen met de naasten in gesprek ga om iets te weten te komen over de overledene dat mij kan helpen om een waardige ‘plechtigheid’ voor te bereiden”, zegt Jo. “Die dankbaarheid na de uitvaart, soms gewoon uitgedrukt met een gebaar, een stevige handdruk, een knipoog, betekent veel. Je voelt echt snel of het goed was. Meer kan ik niet doen en is er ook niet te verwachten, dit is voldoende en doet me goed.”
Voor Marcel betekent het: “Voorgaan in een uitvaart veel intenser en moeilijker dan voorgaan in een gewone zondagsviering. Daar waar je een gewone gebedsdienst rustig op voorhand kunt voorbereiden, moet voor een uitvaart alles op enkele dagen klaar zijn. Je hebt het rouwgesprek, je moet de teksten samenstellen en de juiste woorden vinden om over de overledene te spreken en het hoopvolle van het verrijzenisgeloof ter sprake te brengen. Het is een moeilijke taak en het neemt je tijdelijk volledig in beslag. Het is dikwijls zeer emotioneel en je wordt regelmatig geconfronteerd met de eindigheid van het aardse leven. Het doet je wel meer relativeren en je maakt je minder druk over de bijkomstigheden van het leven.”
Een uitvaart doen wil zeggen: steeds geconfronteerd worden met verdriet. Wat is het mooiste van dit engagement? Waar ben je bang voor?
“Het moeilijkste is tevens het mooiste, namelijk dat je mensen in hun verdriet kunt nabij zijn. Ik ben wel bang om niet de juiste woorden te vinden op het juiste moment.”, zegt Marcel en Jo vult aan dat hij niet echt bang voor iets is. “Het beste wat ik kan doen is gewoon stil nabij zijn. Soms zijn er geen woorden nodig en is ‘er zijn’ al genoeg. Ik probeer mensen troost te bieden en dit op een waardige manier.”
Als je altijd met dit verdriet geconfronteerd wordt, wat doe je dan om dit niet te laten wegen op je eigen leven?
“Het is een vraag die ik eigenlijk nog niet kan beantwoorden. Ik hoop een manier te vinden om het niet te veel te laten wegen op mijn eigen leven. Bij een uitvaart van een kind of een jongere zal dat zeker niet gemakkelijk zijn”, zegt Marcel. Jo heeft er blijkbaar wel een antwoord op gevonden. “Dan luister ik naar rustgevende muziek, Mozart, Bach of Vivaldi of filmmuziek van James Horner, John Barry, John Williams of Hans Zimmer. Dat helpt mij daar enorm bij.”
Leven na de dood, verrijzenis … dat zijn geen makkelijke zaken. Toch is getuigenis daarvan afleggen een belangrijk thema in de uitvaart. Is dat moeilijk?
“Via de stages en de vele teksten die ik verzamel en de vele boeken die ik over dat onderwerp heb aangeschaft blijf ik zoeken naar antwoorden op de vragen die dan worden gesteld. Moeilijk is dat niet, het vraagt tijd.”, zegt Jo.
Marcel vindt het niet gemakkelijk. “Maar het is wel een reden waarom ik aanvaard heb voorganger bij uitvaarten te worden. In onze huidige geseculariseerde wereld wordt het verrijzenisgeloof meer en meer als ongeloofwaardig beschouwd. Nochtans is het verrijzenisgeloof de kern van ons christelijk geloof. Jezus is gestorven aan het kruis en op de derde dag verrezen. Daarvan zijn verschillende getuigenissen opgetekend in de bijbel. Ook in onze tijd moeten we daarvan durven te getuigen en vooral bij uitvaarten is het daarvoor een goed moment denk ik.”
Ten slotte nog een luchtig vraagje: wat zijn de reacties in je omgeving op jouw engagement?
“De parochieploeg en de leden van de kerkraad hebben me al gefeliciteerd en thuis weten ze al lang dat dit gewoon een stap is in mijn persoonlijk engagement voor de verschillende parochies in de buurt. Op die wijze draag ik ook “mijn steentje” bij tot het uitdragen van de blijde boodschap.”, zegt Jo.
Ook Marcel heeft voornamelijk positieve reacties gekregen, “maar mijn vrouw vreest wel dat er voor het gezin, de kinderen en de kleinkinderen te weinig tijd zal overblijven.”
Daar moeten we er inderdaad samen over waken, dat jullie eerste roeping, wat jullie gezin is, de nodige tijd en aandacht blijft krijgen. Daarom is het ook goed dat we met een groot team zijn om de uitvaarten waardig en gelovig te verzorgen in naam van onze kerkgemeenschap, en dat in onze parochiekerken. Bij deze doen we dus opnieuw een oproep. In september van dit jaar begint er een nieuwe opleiding en kandidaten kunnen zich hiervoor aanmelden bij pastoor Patrick of bij Chantal Lemmens. Wil je meer informatie? Stuur een mailtje naar Chantal en zij bezorgt je een folder. In de parochiefederatie Kampenhout en Kortenberg kunnen wij zeker nog enkele goed gevormde uitvaartbegeleiders gebruiken.
We wensen Marcel en Jo veel deugddoende momenten, veel inspiratie, een luisterend oor en regelmatig een ruggensteun van de Heilige Geest om mensen in verdriet en rouw bij te staan zodat ze de uitvaartliturgie, die ze mogen voorgaan, kunnen maken tot een hoopvol en gelovig Adieu en niet alleen tot plechtig afscheid voor onze overledenen en hun naasten.
Chantal Lemmens